سنگ کریزوپراس
کریزوپراس یکی از انواع سنگ های قیمتی کوارتز کلسدونی است که به شکل کریپتوکریستالین دی اکسید سیلیکون است.
کریزوپراس به خاطر داشتن ویژگی اپالسنت (کدر بودن) و رنگ سبز سیبی آن که منحصر به فرد است، متمایز از سایر سنگ ها و بسیار ارزشمند است. امیرنکویی رنگ سبز اکثر سنگ های قیمتی به دلیل وجود آهن (تورمالین)، کروم (زمرد) و یا وانادیم (گرانیت تساوریت) است، اما رنگ کریزوپراس ناشی از وجود ناخالصی های نیکل در کریستال های کوارتز بی رنگ است.
کریزوپراس به عنوان یکی از نادرترین و ارزشمندترین کوارتز کلسدونی و سنگ سیلیکای سبز-آبی است که به نام کریزوکلا کلسدونی نیز شناخته می شود.
نام “کریزوپراس” بر اساس دو واژه یونانی “chrusos” و “prason” به ترتیب به معنای “طلا” و “تره فرنگی” و با اشاره به رنگ سبز تره فرنگی و رگه های طلایی در آن، شکل گرفته است.
کریزوپراس اغلب در رگه های کوارتز موجود در سنگ های سرپانتین دارای نیکل و در رسوبات نیکل تشکیل می شود.
کریزوپراس مانند سایر گونه های کوارتز کریپتوکریستالین، از کریستال هایی تشکیل شده که به راحتی و با چشم به صورت ذرات متمایز قابل مشاهده هستند.
کریزوپراس بر خلاف اکثر انواع کوارتز های کلسدونی که نوع چند رنگی آنها اهمیت بیشتری دارد، رنگ سبز روشن و خالص آن ارزشمند تر و نشان دهنده کیفیت بالای آن است.
تشخیص سنگ کریزوپراس
کریزوپراس را می توان به راحتی از طریق خواص کوارتز کلسدونی و با رنگ سبز روشن و سیبی آن تشخیص داد.
سنگ یشم (Jade) بسیار نرم تر از کریزوپراس با سختی 5/6 تا 7 در مقیاس موهس است و معمولا از شفافیت کمتری برخوردار است که به راحتی می توان آن را از کریزوپراس تمیز داد.
سنگ پرهنیت نیز دارای رنگ مشابه است، اما معمولا به اندازه کریزوپراس، روشن و سخت نیست.
سنگ واریسیت نیز می تواند با کریزوپراس اشتباه شود، اما درخشندگی آن بیشتر مومی شکل (waxy) و بسیار نرمتر از کریزوپراس است.
همچنین کریزوپراس می تواند به دلیل داشتن ویژگی های نیکل به راحتی از سایر سنگ ها تمیز داده شود.
منابع اصلی سنگ قیمتی کریزوپراس
ذخایر کریزوپراس را می توان در نقاط مختلف جهان یافت.
برخی از مهم ترین منابع آن عبارتند از استرالیا، برزیل، آلمان، لهستان، روسیه، آفریقای جنوبی، تانزانیا، زیمبابوه، ماداگاسکار، هند، قزاقستان و ایالات متحده (آریزونا، اورگان و کالیفرنیا).
در گذشته، معادن فرانکشتاین (زابکوویچ) در سیلیزیای لهستان منبع فراوانی برای کریزوپراس بود، اما امروزه استرالیا حدود 85 درصد از عرضه کریزوپراس جهانی را به خود اختصاص داده است.
کریزوپراس استخراج شده از معدن کوئینزلند مرکزی (استرالیا) به عنوان یکی از با کیفیت ترین کریزوپراس ها در جهان محسوب می شود و بسیاری از آنها دارای شفافیت و رنگی مشابه با یشم با کیفیت هستند.
انواع کریزوپراس و سنگ های قیمتی مشابه آن
کریزوپراس متعلق به خانواده بسیار بزرگ از سنگ های قیمتی کوارتز است.
اما به طور خاص، نوعی از کوارتز کلسدونی است.
در سالهای گذشته به نظر می رسید که کلسدون، یک نوع سنگ فیبروس (برخلاف دانه ای) از خانواده کوارتز کریپتوکریستالین باشد اما اخیرا کشف شده است که از کوارتز و مورگانیت تشکیل می شود؛ یک پلی مورف از کوارتز.
کوارتز و مورگانیت بسیار شبیه به سیلیکات هستند، اما آرایش کریستالی آنها کمی متفاوت است.
انواع مختلفی از سنگ های قیمتی وجود دارند که به نظر می رسد مشابه هستند، اما به گونه های مختلفی تعلق دارند، از جمله واریسیت، یشم (جیدیت و نفریت)، پرهنیت و اسمیتسونیت.
کلسدونی کروم نیز به دلیل شباهت های رنگی اغلب با کریزوپراس اشتباه گرفته می شود، اما رنگ کریزوپراس ناشی از نیکل است و رنگ کلسدونی کروم ناشی از کروم است.
مشابه ترین سنگ های قیمتی و معدنی شناخته شده
کلسدونی کروم، کلسدونی، عقیق، اونیکس، کارنلین، سنگ خون (هلیوتروپ) و سنگ جاسپر، مشابه ترین و شناخته شده ترین سنگ های قیمتی و کانی ها به کریزوپراس هستند.
سنگ های قیمتی و کانی های مشابه اما کمتر شناخته شده
عقیق دندریتیک، عقیق آتشین، سارد (عقیق قرمز سیر)، ساردونیکس و کریزوکلا کلسدونی (سنگ سیلیکا) از جمله سنگهای قیمتی و کانی های مشابه اما کمتر شناخته شده هستند.